Antywojenna i antykremlowska, ale nie chce do NATO. Białoruska młodzież w badaniach Chatham House
Jak wynika z sondażu przeprowadzonego przez brytyjski think tank Chatham House, młodzi Białorusini są bardziej antywojenni i antykremlowscy niż ogół ludności Białorusi. Sprzeciwiają się rosyjskiej broni jądrowej na Białorusi i widzą potrzebę reform gospodarczych w kraju.
Eksperci starali się odpowiedzieć na pytania, jakie osobowości medialne są popularne wśród białoruskiej młodzieży, jaki stosunek mają młodzi ludzie do wojny na Ukrainie i udziału w niej Białorusi, czy zmienia się ich stosunek do rozmieszczenia w kraju rosyjskiej broni jądrowej. Badanie zostało przeprowadzone w dniach 24 maja – 2 czerwca 2023 roku w internecie w formie wywiadów online wśród Białorusinów w wieku 18-35 lat.
Portrety białoruskiej młodzieży
Podczas prezentacji wyników badania ekspert Chatham House, białoruski politolog Ryhor Astapienia podkreślił, że prawie jedna trzecia młodych Białorusinów to otwarci, proeuropejscy ludzie kochający wolność.
W swoim badaniu eksperci wyróżnili pięć grup młodych Białorusinów. Najliczniejsza – 31 proc. – to „umiarkowanie niezadowoleni, otwarci, postępowi demokraci”. Są oni świadomi życia politycznego i gospodarczego kraju, są gotowi na reformy, zorientowani na kraje Zachodnie i chcieliby, aby Ukraina zwyciężyła w wojnie z Rosją.
Kolejna grupa to „zamknięci konserwatyści” (27 proc.). Mają pozytywny stosunek do Rosji, między innymi dlatego, że ważne dla nich „tradycyjne wartości” są istotną częścią rosyjskiego dyskursu. Osoby z tej grupy są bardziej skłonne do wspierania Rosji w wojnie.
„Umiarkowanie zadowoleni i obojętni” stanowią 15 proc. respondentów.
„Niezadowoleni konserwatyści wybierający autokrację” to 14 proc. Dla nich ważna jest „silna ręka we władzach”.
„Zadowoleni, otwarci postępowcy wybierający autokrację” to 13 proc. Wyróżnia ich otwarty i racjonalny sposób myślenia. „Tradycyjne wartości” nie są dla nich zbyt ważne, ale tacy Białorusini są bardziej skłonni do opowiadania się za „silną ręką” niż inni i są raczej zorientowani na Rosję.
Nieodpowiedzialne korzystanie z informacji
Według wcześniejszych badań Chatham House, wśród całej populacji miejskiej na Białorusi aż 37 proc. stanowią odbiorcy państwowych mediów. Wśród młodych ludzi odsetek ten jest znacznie niższy – 22 proc. Niezależne media mają w przybliżeniu taką samą liczbę odbiorców zarówno wśród ludności miejskiej, jak i młodzieży z ośrodków miejskich. Młodych ludzi wyróżnia jednak jeszcze jedna cecha – spory odsetek tych, którzy nie czerpią informacji z żadnych mediów. Oznacza to, że zasadniczo nie śledzą tego, co dzieje się na świecie i w kraju.
Badacze wyjaśniają: często młodzi ludzie czerpią informacje z sieci społecznościowych, a to, skąd pochodzą te wiadomości – od państwowych czy też niezależnych środków masowego przekazu – nie jest dla nich ważne. Dlatego często oglądają tylko to, co pojawi się w mediach społecznościowych.
Około połowy białoruskiej młodzieży nie śledzi politycznych blogerów i dziennikarzy, a wśród tych, którzy to robią, bardziej popularni są rosyjscy komentatorzy. Jak mówią badacze, taki wynik nie zaskakuje, ponieważ Białoruś jest dziś rosyjską kolonią informacyjną, w której dominacja rosyjskich treści jest oczywista.
Młodzi Białorusini najczęściej śledzą osoby, które pojawiają się często w sferze medialnej. Jednak biorąc pod uwagę sposób, w jaki ta grupa wiekowa postrzega informacje, młodzi Białorusini mogą po prostu nie pamiętać nazwisk osób, które widzą na ekranie. Młodzież często nie odróżnia ekonomisty Siarhieja Czałego od politologa Arcioma Szrajbmana, mimo że oglądają programy obu analityków.
Neutralność i przyjazne relacje z innymi państwami
Młodzi ludzie częściej skłaniają się ku neutralnym stanowiskom w polityce zagranicznej. Większość wybiera opcję sojuszu zarówno z Rosją, jak i UE lub bycia poza jakimikolwiek sojuszami (po 27 proc.). Jednocześnie 30 proc. młodych Białorusinów opowiada się za związkiem z Rosją, jaki obecnie łączy oba państwa. Wśród młodych odsetek jest znacznie mniejszy niż wśród ogółu ludności miejskiej. Bardzo mała część osób pozytywnie odpowiada na pytanie, czy chcieliby, aby Białoruś stała się częścią Rosji.
Jeśli chodzi o współpracę wojskową, 47 proc. opowiada się za neutralnym statusem Białorusi, 41 proc. – za współpracą w zrzeszającej niektóre państwa byłego Związku Radzieckiego Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, 12 proc. – za przystąpieniem Białorusi do NATO.
70 proc. respondentów ma negatywny lub raczej negatywny stosunek do rozmieszczenia broni jądrowej na Białorusi. Kolejne 20 proc. – raczej pozytywny, 10 proc. – zdecydowanie pozytywny. Według badaczy sporą rolę odgrywa tu propaganda i fakt, że broń jądrowa już tak naprawdę znajduje się na Białorusi.
Stosunek do wojny na Ukrainie
Wśród białoruskiej młodzieży niewiele jest osób, które deklarują poparcie dla działań wojskowych Rosji. We wszystkich grupach, z wyjątkiem wiernych odbiorców państwowych mediów, znacznie więcej jest przeciwników rosyjskich agresywnych działań niż ich zwolenników.
34 proc. ankietowanych zdecydowanie nie popiera działań wojskowych Rosji na Ukrainie, 16 proc. – raczej nie popiera. Opcję „trudno powiedzieć” wybrało 33 proc. (badacze zauważają, że czynnik strachu przed udzieleniem szczerej odpowiedzi może odgrywać tutaj pewną rolę). 6 proc. respondentów popiera w wojnie Rosję, a 12 proc. raczej popiera Rosję.
Młodzi ludzie mają tendencję do zachowywania neutralności w rosyjskiej wojnie przeciwko Ukrainie. Jednocześnie odbiorcy niezależnych mediów znacznie częściej potępiają działania Rosji. Pomysł przyłączenia się Białorusi do wojny po stronie Rosji ma marginalne poparcie wśród młodych.
Według ekspertów białoruska młodzież jest bardziej antywojenna, antykremlowska, bliższa jest jej idea neutralności i jest mniej skłonna do jakichkolwiek form wsparcia Rosji w wojnie niż ogół społeczeństwa.
Podsumowanie
- Jedna trzecia białoruskiej młodzieży rzadko czyta lub ogląda wiadomości, około połowy badanych nie potrafi wymienić obserwowanych blogerów i dziennikarzy zajmujących się tematami społeczno-politycznymi. Wśród osób, które śledzą bieżące wydarzenia, bardzo popularne są treści rosyjskie.
- Białoruska młodzież częściej ocenia sytuację gospodarczą w krajach Unii Europejskiej i USA jako korzystniejszą niż w Rosji i na Białorusi. Ponadto młodzi Białorusini częściej zauważają konieczność reform gospodarczych.
- Białoruska młodzież ma na ogół dobry stosunek do krajów sąsiednich i głównych graczy w geopolityce. Większość młodych ludzi łączy postawa neutralności w polityce zagranicznej: brak chęci przyłączania się do międzynarodowych sojuszy, albo chęć bycia w sojuszu z Rosją i UE jednocześnie.
41 proc. białoruskiej młodzieży uważa, że Białoruś powinna pozostać członkiem Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym; 47 proc. opowiada się za neutralnością, a 12 proc. – za przystąpieniem do NATO.
- Białoruska młodzież nie popiera pomysłu rozmieszczenia rosyjskiej broni jądrowej w kraju.
- Opinia młodych ludzi na temat polityki zagranicznej różni się w zależności od wyznawanych przez różne grupy wartości politycznych i społecznych. Prorosyjskie stanowisko jest obecne częściej u młodych ludzi o „zamkniętym myśleniu”, którzy wyznają „tradycyjne wartości”, a także u osób o bardziej autorytarnych skłonnościach. Stanowisko proeuropejskie, w tym poparcie dla Ukrainy w wojnie i ogólnie pozytywne nastawienie do sąsiedniego kraju, jest wyrażane raczej przez demokratycznie nastawioną młodzież.
- Młodzi Białorusini w małym stopniu popierają działania Rosji na terytorium Ukrainy, a tylko 18 proc. popiera wojnę. Nie chcą też, aby białoruska armia brała udział w wojnie. Młodzi uważają, że Białoruś powinna zachować neutralność w wojnie i nie wspierać żadnej ze stron.
Większość respondentów chciałoby, aby wojna zakończyła się jak najszybciej. Jednocześnie 18 proc. uważa, że wojna powinna zakończyć się po osiągnięciu celów przez Rosję, a 15 proc. – po osiągnięciu celów przez Ukrainę.
Demokratyczna młodzież częściej prezentuje proukraiński pogląd na wojnę. Osoby z tej grupy chętniej mówią o sukcesach Ukrainy w działaniach wojennych i wierzą w zwycięstwo Ukrainy; częściej uważają też, że wojna powinna się zakończyć, gdy Ukraina osiągnie swoje cele.
Na wyniki badań przeprowadzonych przez Chatham House może wpływać strach respondentów krytycznie nastawionych do reżimu Łukaszenki przed ujawnianiem własnych poglądów. Także przyznanie się do oglądania niezależnych mediów i blogerów (uznanych przez służby za “ekstremistyczne”) mogą uznać za niebezpieczne. Z kolei wyrażanie poglądów prorosyjskich nie jest na Białorusi piętnowane.
Sasza Homan, ksz/belsat.eu
