Jak przebiega proces uzyskania pozwolenia na pobyt w Polsce ze względów humanitarnych?
9 lipca w Polce weszła w życie uproszczona procedura uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy dla Białorusinów posiadających wizy humanitarne. Osoby, które będą chciały ubiegać się o takie pozwolenie, muszą jednak zmierzyć się z pewnymi przeszkodami – ze względu na problemy techniczne złożenie wniosku nie jest łatwe.
Od sierpnia 2020 do końca 2021 roku Polska przyjęła 23 tys. represjonowanych Białorusinów, a od września 2020 do maja 2022 roku Polska wydała Białorusinom 340 tys. wiz Schengen – o 30 tys. więcej niż wszystkie inne kraje Schengen razem wzięte. Wraz z wybuchem wojny na Ukrainie, w Polsce pojawiła się kolejna fala białoruskich uchodźców: jedni uciekali przed represjami politycznymi na Białorusi, inni wyjechali ze swojego wcześniejszego schronienia – ogarniętej wojną Ukrainy.
Jak zalegalizować pobyt w Polsce?
Możliwości jest wiele: praca, studia, wolontariat… Już wkrótce pojawi się opcja dla tych, którzy przyjechali do Polski i nie mogą wrócić na Białoruś z powodów politycznych: od 1 sierpnia Polska może zacząć wydawać wizy humanitarne bezpośrednio w Warszawie, a od września również w Białymstoku, Lublinie i Poznaniu. Na razie nie wiadomo, na jakich zasadach będzie się to odbywać.
Obywatele Białorusi, którzy posiadają już polską wizę humanitarną (oznaczoną symbolem D 21) i przebywają w Polsce, mogą uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy “ze względów humanitarnych” w trybie uproszczonym, jednorazowo na trzy lata i bez uiszczania opłaty skarbowej.
Jak uzyskać pozwolenie na pobyt ze względów humanitarnych
O pozwolenie na pobyt należy ubiegać się w wydziałach spraw obywatelskich i spraw cudzoziemców w urzędach wojewódzkich. W województwach mazowieckim, małopolskim i wielkopolskim instytucje te nazywane są po prostu urzędami do spraw cudzoziemców.
Zasady są różne w zależności od województwa: w niektórych urzędach trzeba przyjść osobiści, napisać maila lub zadzwonić pod odpowiedni numer, a w innych najpierw trzeba się zarejestrować w elektronicznej kolejce. Na stronach internetowych urzędów do spraw cudzoziemców należy wyszukać zakładkę “cudzoziemcy” lub “legalizacja pobytu cudzoziemców”, a tam “pobyt czasowy”. Jeśli nie ma pozycji dotyczącej wizy ze względów humanitarnych, trzeba wybrać opcję “inne okoliczności”. Niektóre strony internetowe województw mają tylko polską wersję językową, ale serwis Google Translate dość dobrze tłumaczy z polskiego na białoruski i rosyjski.
Wnioski, zdjęcia, skany…
Linki do stron odpowiednich działów znajdują się tutaj, ale nie wszystkie są aktualne. Dla województwa kujawsko-pomorskiego pełna strona jest tutaj (zapisać się do kolejki można tutaj), dla lubelskiego tutaj, dla łódzkiego tutaj (zapisać się do kolejki można tutaj), dla mazowieckiego тут, dla opolskiego тут i dla wielkopolskiego tutaj.
Lista dokumentów wymaganych do zezwolenia na pobyt “ze względów humanitarnych” nie jest jednoznacznie wskazana w instrukcjach: na stronach internetowych województw znajdują się instrukcje dotyczące innych typów zezwoleń na pobyt.
Jak mówią osoby zaznajomione z procedurą, do uzyskania zezwolenia na pobyt “ze względów humanitarnych” wystarczy wypełniony wniosek, trzy aktualne fotografie o wymiarach 45×35 mm i skany wszystkich wypełnionych stron paszportu (zaświadczenia o dochodach, ubezpieczeniu i miejscu zamieszkania nie są wymagane).
We wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt trzeba podać nie tylko imię i nazwisko oraz numer PESEL, ale także wiele innych danych: od imion ojca i matki po wzrost i kolor oczu, posiadanie tatuaży, oraz daty i powody wszystkich poprzednich wizyt w Polsce oraz wszystkich wizyt w innych krajach w ciągu ostatnich pięciu lat, a także wiele innych informacji.
Problemy techniczne
Polskie rządowe serwisy internetowe nie zawsze działają poprawnie: wiele stron wciąż wykorzystuje przestarzałe technologie, na wielu stronach pojawiają się problemy z elektronicznymi zapisami do kolejki. Podobnie jak w urzędach na Białorusi, nie zawsze łatwo jest umówić się na wizytę.
Rejestracja też w kolejce też nie wszędzie działa bez zarzutu: np. w województwach kujawsko-pomorskim, lubelskim, łódzkim, mazowieckim i wielkopolskim nie ma terminów, na które można się zarejestrować, a w opolskim “system chwilowo nie jest włączony”. Osoby, które przeszły przez takie procedury, mówią, że czasami na wolne terminy trzeba polować na stronach internetowych tygodniami, ale w końcu dostaje się wpis na jakąś datę.
W przypadkach, gdy zapisy do kolejki nie działają, trzeba spróbować zadzwonić do odpowiedniego wydziału spraw cudzoziemców lub udać się osobiście do odpowiedniego działu po pomoc. Można również napisać maila z pytaniem co zrobić, kiedy pojawiają się problemy z zapisami. Czasami takie wiadomości działają i może nawet zostanie zaproponowany konkretny termin wizyty.
Inną opcją jest wysłanie dokumentów pocztą tradycyjną. Należy je wtedy przesłać listem poleconym. Natomiast usługi pośredników nie są najlepszym rozwiązaniem. Żaden z nich nie gwarantuje pomyślnego przyjęcia dokumentów, ale średnia cena takiej usługi to 900 zł.
Na własnej skórze
Nasi korespondenci bez udziału pośredników sprawdzili, jak procedura ubiegania się o pozwolenie na pobyt “ze względów humanitarnych” wygląda w Warszawie. Od razu dowiedzieli się, że nie ma możliwości rejestracji na konkretny termin poprzez odpowiednią stronę inpol.mazowieckie.pl: “brak terminów”. Chodzą słuchy, że wolne miejsca pojawiają się w określonych godzinach, np. 18:00, 1:00 czy 6:00, ale i w tych godzinach również nie pojawiła się u nas żadna data do zapisania się – sprawdzaliśmy wiele dni z rzędu.
Przyszliśmy bez umówionego terminu, żeby zapytać co robić. W urzędzie przy ul. Marszałkowskiej poinstruowano nas, by zapisać się przez Internet i skierowano do okienka “informacyjnego” przy wejściu. Tam urzędnika zastępuje ochroniarz, który udziela informacji. Przekazał nam papierową instrukcję (dostępną w języku polskim, angielskim, rosyjskim i ukraińskim), która odsyła do wspomnianej strony inpol.mazowieckie.pl, alternatywnej strony internetowej lub wysłania dokumentów pocztą tradycyjną.
Strona inpol.mazowieckie.pl nie zawsze ładuje się poprawnie, a czasem nawet nie pozwala zapisać wypełnionego formularza. Urzędnicy radzą, by wchodzić na stronę z komputera, a nie z telefonu. Po kilku próbach strona pozwala na wypełnienie wniosku, ale nie wyświetla możliwości zapisania się w kolejce. W urzędzie ustawiają się jednak kolejki do składania wniosków. To znaczy, że ludzie ci byli w stanie zarejestrować się online.
W końcu (też nie od razu) zaczyna działać “alternatywny” link umieszczony na odwrotnej stronie instrukcji: kolejka-wsc.mazowieckie.pl. Tam można zapisać się nie w kolejce X, ale w kolejce A “dziś na dziś” lub “dziś na jutro” (druga opcja czasem nie działa: “brak terminów”). Godziny składania wniosków to dni powszednie rano, więc należy być przygotowanym, że na ten dzień trzeba będzie wziąć wolne w pracy.
Kolejka A różni się od kolejki X tym, że przyjmuje tylko wypełnione dokumenty i nie można tam skonsultować się w kwestii wniosku. W tej kolejce czas przetwarzania jest dłuższy. Jeśli gdzieś w dokumentach pojawił się błąd lub czegoś zabraknie, procedura potrwa dłużej.
Ani rejestracja telefoniczna, ani mailowa w warszawskim urzędzie nie powiodła się. Chociaż znamy osoby, którym udało się zająć kolejkę przez e-mail.
Centrum pomocy portalu inpol.mazowieckie.pl nie odpowiedziało na naszego maila. Odpowiedź nadeszła z Sekretariatu Wydziału Spraw Cudzoziemców Województwa Mazowieckiego. Doradzono nam, aby zapisać się właśnie przez stronę inpol.mazowieckie.pl, gdzie wolne miejsce pojawiają się o godzinie 18 i są szybko rezerwowane, gdyż liczba miejsc w kolejce jest ograniczona ze względu na pandemię koronawirusa. Radzą również wysyłanie dokumentów pocztą papierową. Nie wspomniano w odpowiedzi o drugiej stronie internetowej (kolejka-wsc.mazowieckie.pl), ale poradzono, by próbować również przez formularz na stronie urzędu wojewódzkiego.
Pod wskazanym na stronie numerem telefonu działa też wielojęzyczna automatyczna sekretarka, która podpowiada, że jeśli wpis online nie zadziała, wniosek wraz z kompletem dokumentów (cztery zdjęcia, kopie stron paszportu i ewentualnie inne dokumenty) należy wysłać pocztą na adres: 00-624 Warszawa, ul. Marszałkowska 3/5, Wydział Spraw Cudzoziemców.
Aleś Nawaborski, ksz/ belsat.eu
