«Мачулішчы атакавала СБУ, а не беларусы» – адкуль узялася гэтая версія і што было ў першакрыніцы
Крыніца версіі аб удзеле СБУ ў аперацыі ў Мачулішчах сумнеўная, але нават у гэтай крыніцы не сцвярджаецца, што расейскі самалёт атакавалі не беларускія партызаны.
Брытанскае выданне «The Economist» 10 красавіка расказала са спасылкай на «выцек дакументаў Пэнтагону», што за атакай на расейскі «лятучы радар» А-50 у Мачулішчах могуць стаяць не беларускія партызаны, а Служба бяспекі Украіны.
Выданне не дае спасылак на першакрыніцу такіх звестак, але апісвае, што было ў гэтай крыніцы: прадстаўнікі СБУ «прыйшлі да высновы», што гэта іхныя агенты не паслухаліся загадаў і атакавалі расейскі самалёт у Мачулішчах.
«Белсат» лёгка знайшоў адну крыніцу гэтых сцвярджэнняў – і не знайшоў ніякіх іншых згадак Мачулішчаў ці працы СБУ ў Беларусі ў дасяжных онлайн «выцеклых дакументах Пэнтагону». Імаверна, адзіная згадка пра Мачулішчы – у фота «звышсакрэтнай» паперы з ацэнкамі хады вайны ва Украіне на 1 сакавіка, што разляцелася ў сацсетках тыдзень таму.
Менавіта гэты здымак стаў крыніцай спрэчак пра страты Расеі і Украіны: расейскія праваенныя Telegram-каналы «адфаташопілі» яго так, каб страты Расеі былі малымі, а Украіны – вялікімі. Падробленасць гэтых лічбаў хутка выкрылі, але згадка Мачулішчаў ёсць і ў арыгінале.
Што ў гэтым не так
«Ацанілі», а не «прыйшлі да высновы». Выданне «The Economist» не зусім карэктна пераказала напісанае ў «выцеклым» дакуменце: там пісалі не пра «came to a striking conclusion» («прыйшлі да ашаламляльнай высновы»), як у «Эканаміста», а пра «assessed» («далі ацэнку»). Нататка пра гэта датаваная 26 лютага – днём атакі. І ў гэты дзень СБУ, калі верыць здымку, дапускала, але не сцвярджала з усёй пэўнасцю, што атаку ўчынілі яе агенты.
Сапраўднасць самога выцеку сумнеўная. Хоць дакумент выглядае падобным да сапраўднага, адназначных пацверджанняў, што гэта не падробка, няма. А паходжанне дакументаў з геймэрскага форуму выклікае здзіўленне ў экспертаў. У «выцеку» могуць быць як праўдзівыя, так і фальшывыя звесткі – пра гэта, напрыклад, нядаўна казаў міністр абароны Украіны Аляксей Рэзнікаў. Выказвалася нямала здагадак, што «выцек» можа быць аперацыяй спецслужбаў Злучаных Штатаў ці іншых саюзнікаў у дэзынфармацыі Расеі. Такія аперацыі – зусім не навіна. Напрыклад, у аперацыі «Mincemeat» у 1943 годзе брытанцы паспяхова пераканалі нацыстаў, што саюзнікі збіраюцца атакаваць не Сіцылію, а Сардынію і Грэцыю; у аперацыі «Fortitude» у 1944-м заблыталі нацыстаў наконт планаў высадзіцца ў Нармандыі.
Крыніцы відэа з Мачулішчаў кажуць на карысць версіі пра беларускіх партызанаў. Публікавалі два відэа: 2 сакавіка аб’яднанне былых беларускіх сілавікоў «BYPOL» паказала выведны палёт перад атакай – і пісала, што атрымала кадры ад удзельнікаў плану «Перамога». 3 сакавіка ва ўкраінскіх медыях з’явілася відэа самой атакі – імаверна, першым яго апублікаваў канал «Реальная война», які пісаў, што кадры «перадалі СБУ беларускія партызаны».
Але СБУ такім не мусіла б займацца. Украінскі вайсковы эксперт Ігар Раманенка, генерал-лейтэнант ЗСУ ў адстаўцы і да 2010 года намеснік начальніка Генеральнага штабу ЗСУ, казаў «Белсату» пасля выбухаў на «Зябраўцы», што менавіта СБУ не мае права працаваць у іншых дзяржавах, але Сілы спецыяльных аперацыяў сапраўды працуюць за межамі Украіны на варожай тэрыторыі, гэта прапісана ў законе «Пра асновы нацыянальнага супраціву».
Хтосьці ў СБУ сапраўды мог першым часам прыпісваць сабе атаку на Мачулішчы. На афіцыйным узроўні Украіна каментуе здарэнні на чужой тэрыторыі (як, напрыклад, падазроныя выбухі – «бавоўну») такім чынам, што не пацвярджае і не адмаўляе сваёй датычнасці, а як было напраўду, абяцае расказаць па заканчэнні вайны. Афіцыйныя асобы намякаюць, жартуюць, але не пацвярджаюць. Неафіцыйна ж могуць прыпісваць сабе любую «бавоўну»: як казаў намеснік начальніка Галоўнага аператыўнага ўпраўлення Генеральнага штабу Збройных сілаў Украіны Аляксей Громаў пра ранейшы выбух на беларускім аэрадроме «Зябраўка», за такую аперацыю кожны вайсковец «імкнуўся б сабе зорачку намаляваць». Аднак пасля публікацыі відэа атакі сур’ёзных аргументаў на карысць датычнасці СБУ не выказвалі – хіба такія здагадкі, у якіх замест аргументаў толькі неабгрунтаваныя заявы пра «відавочнасць» удзелу СБУ.
Улады Беларусі выказвалі версію пра СБУ і Цэнтральнае выведнае кіраўніцтва ЗША (Сі-Ай-Эй) – атрымалася не надта пераканаўча. Сам факт атакі ў Мачулішчах пацвердзіў Аляксандр Лукашэнка: 7 сакавіка ён заявіў, што ў Беларусі затрымалі прадстаўніка ўкраінскіх спецслужбаў, а таксама ягонага памочніка, якія, маўляў, маюць дачыненне да дыверсіі самалёта А-50 на аэрадроме «Мачулішчы». Атаку, казаў ён, рыхтавала не толькі СБУ, а і Сі-Ай-Эй. Прапаганда зняла фільм пра гэта, у якім мы знайшлі шэраг несупадзенняў. Пазней прапаганда паказала яшчэ адзін фільм – пра цэлую «шпіёнскую сетку», у якую ўпляла ўжо не толькі СБУ і Сі-Ай-Эй, а яшчэ і Службу ўнутранай бяспекі Польшчы. Калі верыць лукашэнкаўскім прапагандыстам наконт датычнасці Сі-Ай-Эй, то дзіўна, што пра гэта не згадваюць у «выцеку» самі амерыканскія выведнікі, а толькі пераказваюць здагадкі СБУ.
Гэта не значыць, што СБУ дакладна не датычная да атакі. Аргументаў супраць магчымасці ўдзелу СБУ ў аперацыі ў Мачулішчах няма: нішто не кажа пра тое, што ўкраінскія спецслужбы не маглі дапамагчы беларускім партызанам або пракансультаваць «BYPOL». Але няма і пераканаўчых доказаў, што аперацыю арганізавала ці правяла СБУ – або хаця б таго, што СБУ спрыяла ў яе правядзенні.
Алесь Наваборскі belsat.eu
